فهرست مطالب

فصلنامه اقتصاد اسلامی
پیاپی 9 (بهار 1382)

  • تاریخ انتشار: 1382/02/11
  • تعداد عناوین: 10
|
  • سخن نخست
  • آغاز دوران جدید
    صفحه 1
  • اندیشه
  • تاثیر مبانی فلسفی بر نظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام علی(ع)
    احمدعلی یوسفی صفحه 2
    جهان بینی حاکم بر رفتار اقتصادی، فلسفه نظام اقتصادی است. مقصود از نظام اقتصادی، مجموعه ای از الگوهای رفتاری است که شرکت کنندگان در نظام را به یک دیگر و به اموال و منابع پیوند می دهد، و در مسیر اهدافی معین، به نحو هماهنگ، برای کسب بیش ترین کامیابی اقتصادی سامان می یابد. در فلسفه اقتصاد، رابطه خدا با جهان طبیعت، در رابطه خالقیت، ربوبیت، مالکیت، احاطه و سلطه و قیومیت آشکار می شود. رابطه خدا با انسان نیز در دو وجه هدایت و رزاقیت تجلی می یابد. در جهان شناسی از دیدگاه علی7 جهان بی هدف و بیهوده آفریده نشده، و حرکت هستی به سمت خدا است. همه چیز برای انسان آفریده شده، و خداوند مالک خزائن غیبی است. دنیا محل آزمایش، و هستی، دارای نظام علی و معلولی است. این دیدگاه، رفتارهای اقتصادی متفاوتی را پدید می آورد؛ منابع را محدود نمی داند؛ علل غیبی را در نظر می آورد و سود را در بهره اقتصادی منحصر نمی پندارد.
    از دیدگاه علی7 انسان موجودی دوبعدی است و رفتارهای اقتصادی او نیز باید سمت و سوی الاهی داشته باشد. این نگاه، آزادی فعالیت اقتصادی، عدم دخالت و مالکیت خصوصی گسترده را برنمی تابد. از جامعه شناسی امام علی، نظریه اصالت فرد و جامعه برمی آید. حاکمیت سنت های الاهی بر جوامع انسانی، امری مورد تاکید حضرت است. شماری از این سنت ها بر رفتارهای اقتصادی مردم با جامعه و دولت یا سیاست های اقتصادی اثر می نهند. تقوا و ایمان می توانند پویایی اقتصاد را تضمین کنند. شکر و توبه نیز درهای خزائن الاهی را به سوی بندگان می گشایند. سنت الاهی استدراج چنین معنا می دهد که گاهی خداوند به بندگان نافرمان خود نعمت می بخشد، نه به دلیل شایستگی آن ها، بلکه به جهت آزمایش و مجازات در روز موعود و این ها تفاوت اساسی با اقتصاد رایج سرمایه داری، دارد
  • گوناگون
  • گزارش اولین نشست تخصصی بازارهای مالی اسلامی
    نجات صدیقی ترجمه: سیداسحاق علوی صفحه 9
  • اقتصاد اسلامی؛ بایسته ها و راه کارها
    نجات ا صدیقی ترجمه: سیداسحاق علوی صفحه 10
    دکتر نجات ا صدیقی آمیزه ای منحصر به فرد است. او هم عالم اسلامی و هم اقتصاددان است؛ دانشمندی که علوم سنتی و دانش مدرن را جمع کرده است. در حال حاضر، استاد اقتصاد در «مرکز پژوهش های اقتصاد اسلامی» در دانشگاه سلطان عبدالعزیز در جده عربستان است و کتاب ها و مقالات متعددی درباره اقتصاد از منظر اسلامی دارد. به پاس کارنامه درخشان علمی اش «جایزه بین المللی شاه فیصل برای مطالعات اسلامی» و جایزه «مؤ سسه تامین مالی امریکا(American Finance House) به او اعطا شده است. متن حاضر برگردانی از گفت وگوی آقای جواد جعفری از مؤ سسه اینترنتی «SoxndVision» با آقای صدیقی درباره شماری از مقولات و موضوعات مرتبط با اقتصاد اسلامی است.
  • اندیشه
  • سید رضاحسینی صفحه 27
    نظریه های رفتار مصرف کننده به دلیل آن که با رفتار انسان در جایگاه موجودی صاحب اراده و هدفمند ارتباط دارند، بر مفروضات ویژه ای درباره ماهیت انسان و مبانی تصمیم گیری او مبتنی هستند. این مفروضات اغلب جنبه ایدئولوژیک داشته، در نظام های ارزشی متفاوت، دارای گونه های متفاوتی خواهند بود. بحث این مقاله، بررسی این مفروضات در چارچوب ارزش های حاکم بر جامعه اسلامی است. ابتدا به ادبیات این موضوع در اقتصاد سرمایه داری و آرای اندیشه وران مسلمان نگاهی خواهیم افکند؛ و سپس با استفاده از نصوص اسلامی، مفروضات مربوط به نظریه رفتار مصرف کننده مسلمان را استنباط خواهیم کرد.
  • سید حسین میرمعزی صفحه 51
    بورس بازی، فعالیتی اقتصادی است که به هدف دستیابی به سود از طریق پیش بینی تغییرات قیمت کالا، اوراق بهادار و ارز انجام می شود. در این مقاله، بورس بازی به گونه ای سالم و به دور از احتکار و ائتلاف و انتشار اخبار کذب و معاملات صوری و مانند آن، از دیدگاه فقهی بررسی، و پس از نقل اقوال در این باره، با استفاده از آیات و روایات متعدد، جواز آن - البته در صورتی که در چارچوب احکام باب معاملات انجام پذیرد - اثبات شده است.
  • سیدعباس موسویان صفحه 65
    یکی از نیازهای واحد اقتصادی نیازهای فوری و خارج برنامه است، در بانکداری سنتی برای این منظور از تسهیلات اعتبار در حساب جاری استفاده می شود. بانک باتعیین سقف اعتباری برای مشتریان خاص، اجازه می دهد در موارد نیاز از آن اعتبار استفاده کرده بعد از رفع مشکل در اولین فرصت - حداکثر سه ماه- اصل و فرع اعتبار را به بانک برگردانند، قبل از قانون بانکداری بدون ربا این تسهیلات درنظام بانکی ایران جریان داشت و بیش از 14% تسهیلات بانکی را به خود اختصاص می داد. بعد از اجرای قانون بانکداری بدون ربا، به جهت ربوی بودن ماهیت اعتبار در حساب جاری از نظام بانکی حذف شد. لکن روشن است که این به معنای رفع مشکل واحدهای اقتصادی نیست. ونیاز به اعتبار در حساب جاری همچنان به قوت خود باقی است. در این مقاله سعی شده است باتوجه به ضوابط فقهی، اقتصادی و شیوه های پذیرفته شده بانکی پنج راه برای اعتبار در حساب جاری پیشنهاد شود.
    1. اعتبار در حساب جاری مشارکتی به شیوه مصالحه بر سود مبنا2. اعتبار در حساب جاری مشارکتی به شیوه خرید و فروش براساس سود مبنا3. اعتبار در حساب جاری مشارکتی به شیوه انتظار سود واقعی 4. اعتبار در حساب جاری تنزیلی 5. اعتبار در حساب جاری براساس قرض بدون بهره و چنان که از اسم مقاله پیداست تاکید اصلی روی اعتبار در حساب مشارکتی است و راه های چهارم و پنجم بر تکمیل و پرکردن خلاها می باشد.
  • ابوالقاسم علیدوست صفحه 89
    از جمله قواعدی که در استنباط احکام معاملات و ابزارهای مالی مورد استناد قرار می گیرد قاعده فقهی، «نفی بیع غرری» به صورت خاص، یا «نفی غرر» به شکل عام است. مستند این قاعده، حدیث معروف نبوی9 است که در آن آمده است: «نهی النبی عن بیع الغرر»، و مشهور فقی هان شیعه و اهل سنت به این حدیث عمل، و در موارد ذیل از آن استفاده کرده اند.
    1. اشتراط قدرت بر تحویل عوضین معامله؛2. اشتراط علم بر مقدار و کیفیت عوضین؛3. اشتراط علم بر امور مربوط به معامله چون زمان تحویل، زمان خیار و.... در این مقاله با بررسی سند و دلالت حدیث نبوی9 و قاعده نفی غرر، فتاوای مشهور در مسائل سه گانه پیشین نقد و بررسی، و نشان داده می شود که گر چه حدیث و قاعده از حیث سند قابل اعتماد است، از جهت دلالت و فتاوای مشهور می توان در آن ها مناقشه کرد.
  • محمود.ا. الجمال ترجمه: علی اصغر هادوی نیا صفحه 107
    بانکداری اسلامی، پدیده رو به رشدی است که برای برآوردن نیازهای مالی مسلمانان دین مدار پدید آمده است تا حرمت معاملات مبتنی بر بهره را رعایت کند. اقتصاددانان بسیاری، ویژگی های اقتصادی این نهاد را در چارچوب اقتصاد اسلامی مطلوب مطالعه کرده اند. در عصر کنونی بازارهای مالی جهانی، حضور یک بخش مالی مبتنی بر تقسیم سود و زیان، بسیار مشکل است. من یک مدل تکاملی نظری بازی ها را ارائه کرده ام که در آن، مسلمانان دین مدار، بانک های معمول مبتنی بر بهره و بانک های اسلامی ضعیف (بانک های ترکیبی از بانک های متعارف و بانک های اسلامی) بر یک دیگر تاثیر متقابل می گذارند.
    بانک های ضعیف، بانکداری اسلامی کنونی است که به سبب تقلید از نظام بهره، مورد انتقاد است. در این مدل نشان داده خواهد شد که برای بقا و بنگاه های دین مدارانه در یک محیط ناهمگن و غیرمتجانس وجود نوع سوم از بانک ها ضرورت دارد. افزون بر این، نشان داده خواهد شد که بقای بنگاه های دین مدارانه و بانک های ضعیف اسلامی در یک مسیر اسلامی قابل پیش بینی و لازم است.
  • عبیدا عصمت پاشا ترجمه: علی صالح آبادی صفحه 129
    این مقاله به بررسی ابزارهای مالی مشتقه می پردازد و آرای عالمان اسلامی (اهل سنت) را درباره این ابزار بررسی می کند. اعتبار و قابل قبول بودن این ابزارها از دیدگاه های گوناگون بررسی شده است. در این موارد، اتفاق نظر کاملی بین عالمان وجود ندارد. عمده کار اندیشه وران اسلامی در حوزه حقوقی مساله بوده است. آنان ابزار مشتقه را صرفا از دیدگاه «قرارداد»، بررسی و تجزیه و تحلیل می کنند و کم تر به این نکته می پردازند که چرا ابزارهای مشتقه، همچون قراردادهای آتی و حق اختیار معامله در دنیای تجارت مدرن امروزه ضرورت دارد. این مقاله به تجزیه و تحلیل قراردادهای آتی خاص و یک سان و حق اختیار معامله می پردازد که علت پدید آمدن این ابزارها چه بود و منافع وجود چنین ابزارهایی چیست و چرا این ابزارها مورد نیاز است، و در پایان، دیدگاه عالمان اسلامی درباره ابزار مشتقه ارائه می شود.
    کلیدواژگان: ابزار مالی مشتقه، بازار آنی، بازار آتی، بازار ثانویه، قرارداد آتی خاص، قرارداد آتی یک سان، حق اختیار معامله، وجه التزام، دارایی اساسی پشتوانه قرارداد، حق شرط
|
  • The Role of Philosophical Base in the Islamic Economic System from Imam Ali ̈s Point of View
    Ahmad Ali Yosufi Page 2
    na fo yhposolihp eht si ruoivaheb cimonoce gnitanimod weivdlrow ehT smgidarap laruoivaheb fo tes a ot srefer metsys cimonocE. metsys cimonoce dna htlaew eht ot dna rehto hcae ot metsys a fo stnapicitrap eht setaler taht niatta ot rennam detanidrooc a ni dezinagro era smgidarap eseht secruocer cimonoce fo yhposolihp eht ot gnidroccA. sseccus cimonoce elbissop tsom eht sdoG ni seidobme erutan fo dlrow eht dna doG neewteb pihsnoitaler eht pihsnoitaler ehT. tnetsixe-fles dna renwo, gnissapmocne, rotaerc gnieb dna ecnadiug: stcepsa owt ni setsefinam sgnieb namuh dna doG neewteb dlrow ehT. hcaorppa tsilatipac morf sreffid weiv sihT. secneulffa gnidivorp sselesoprup detaerc neeb ton sah weiv fo tniop lacigolomsoc s¨ilA mamI morf namuh rof detaerc si gniht yrevE. doG sdrawot sevom ecnetsixe eht, elituf dna dnuorg a si dlroW ehT. seirusaerht enivid fo renwo eht si doG eht dna gnieb setonorp weiv sihT. ecnetsixe eht ni seliaverp metsys ytilasuac a dna tset fo ton seod dna detimilnu secruoser eht sdrager, sruoivaheb cimonoce tnereffid.tiforp cimonoce ni ylno stiforp eht enifnoc erutaerc lanoisnemid owt a si gnieb namuh tniopweiv s¨ilA mamI morF sihT. noitatneiro enivid a evah dluohs osla sruoivaheb cimonoce sih dna, sruoivaheb cimonoce ni modeerf etulosba eht wolla ton seod hcaorppa.pihsrenwo etavirp egral dna ecnednepedni. ygoloicos silA mamI morf msilaicos dna msiludividni htob refni nac enO. seiteicos namuh no snoitadart enivid fo noitanimod eht no sesisahpme eH dna elpoep fo sruoivaheb cimonoce eht ecneulfni snoitadart eseht fo ynaM na fo msimanyd eht erusne nac yteip dna sfeilb. seicilop cimonoce tnemnrevog ot seirusaert enivid eht snepo ecnatneper dna doG ot sknaht gniviG. ymonoce reiht rof ton stnavres lufetargnu sih ot secneulffa sevig doG. doG fo tnavres.yad desimorp eht ni meht hsinup dna meht tset ot tub stirem
  • Syed Reza Hussaini Page 27
    fo ruoivaheb eht ot tnaveler gnieb, seiroeht ruoivaheb remusnoC ehT niatrec no desab era, rewoplliw htiw erutaerc lufsoprup a sa dniknam sih fo sevitnecni dna gnieb namuh fo erutan eht tuoba snoitpmussa.gnikam-noisiced eulav eno morf yrav dna snoisnemid cigoloedi sessessop snoitpmussa esehT eseht weiver ot si repap siht fo evitcejbo niam ehT. rehto na ot metsys repap ehT. yiteicos cimalsI gnitanimod seulav fo krowemarf eht ni noitpmussa dna ymonoce tsilatipaC a ni etabed siht no erutaretil eht gninimaxe yb snigeb milsoM fo snoitpmussa eht srefni eh retfaerehT. srekniht milsoM fo sweiv ehtruoivaheb remusnoc
  • Syed Husain Mirmoezzi Page 51
    hguorht tiforp gniniag ta smia hcihw ytivitca cimonoce na si noitalucepS egnahcxe ngierof dna seitiruces, sdoog fo secirp ni segnahc eht gnitapicitna, sgnidraoh gnidiova, noitaluceps dnuos a senimaxe repap sihT. setar morf, snoitcasnart laicifitra dna snoitamrofni eslaf fo noisuffid dna ycaripsnoc rohtua eht drager siht ni snoinipo eht gnitarran rotfA. evitcepsrep lacidiruj a eht nihtiw decitcarp sti nehw esruoc fo(elbissimrep si noitaluceps taht swohs.snoitadart dna sesrev lareves no gniyler)selur noitcasnart fo krowemorf
  • Syed Abbas Musaveian Page 65
    yranidroartxe dna ycnegreme fo noitautis a ecaf yam ytitne cimonoce ynA tnerruc ni tiderc segnarra gniknab lanoitnevnoc, deen siht llifluf oT. sdeen meht swolla knab eht sremotsuc niatrec rof gniliec tiderc a gnixiF. stnuocca tsrif eht ni tseretni sti dna elpicnirp eht nruter dna tiderc taht esu eht erofeB. shtnom eerht tsom ta - dellifuf si deen eht retfa - ytinutroppo eht ni elbaliava. saw ytilicaf siht wal gniknab tseretni - non fo noitatnemelpmi fo tnecrep 41 naht erom detairporppa ytilicaf siht dna metsys gniknab nainarI ni tiderc decrofni saw wal gniknab tseretni non eht retfA. seitilicaf gniknab lla sti fo esuaceb metsys gniknab eht morf detanimile saw stnuocca tnerruc yb decaf smelborp taht naem ton did taht yluoivbO. erutan gniraeb tseretni ot seunitnoc tiderc rof deen emas ehT. emocrevo erew seititne cimonoce ni tiderc eviver ot syaw esoporp dna dnif ot stpmetta repap ehT. niamer detpecca dna eairetirc cimonoce dna laitnedurpsiruJ gnikat, stnuocca tnerruc.tnuocca otni smron gniknab dna tnuocsid, pihsrentrap gniylppa htrof tes era snoitulos evif, ecnoH.stcartnoc tseretni tuohtiw naol a no esimorpmoc a htiw stnuocca tnerrac grotapicitrap ni tiderC. 1.tiforp esab esahcrup dna elas htiw stnuocca tnerrac grotapicitrap ni tiderC. 2.tiforp esab a no desimerp lautca fo noitatcepxe na htiw tnuocca tnerruc grotapicitrap ni tiderC. 3.tiforp.stnuocca tnerruc gnitnuocsid ni tiderC. 4.tseretni tuohtiw snaol nopu desab stnuocca tnerruc ni tiderC. 5
  • Abul Qasim Alidust Page 89
    laiceps sti ni htob, snoitcasnart ni ecnarongi fo noitagen fo waL ehT fo eno si esnes lareneg sti dna)elas ni ecnarongi fo noitagen eht. e.i(esnes dna selur noitcasnart fo ecnerefni eht ni nopu deiler era hcihw swal eht a si dehsilbatse si wal eht hcihw nopu ecnerefer ehT. stnemurtsni laicnanif:gniyaS).H.U.B.P(tehporp fo noitadart suomaf A ''.snoitcasnart gniraeb ecnarongi eht neddibrof sah tehporp ehT`` dna noitadart siht decitcarp evah stsiruj innuS dna etiihS fo klub ralupop:sesac gniwollof eht ni ti deilppa.ecirp sti dna sdoog eht reviled ot ytiliba eht goitalupitS. 1 revetahw fo ytilauq dna ytitnauq eht htiw ecnatniauqca gnitalupitS. 2.delahcrup ro dlos neeb sah eht ot detaler noitamrofni yna fo ytilibaliava eht gnitalupitS. 3.cte dna emit yreviled sa hcus noitcasnart wal eht dna noitadart stehorp fo snoitacidni dna tnemucod eht gniweiveR ot detaler stnemgduj suomaf eht senimaxe repap eht ecnarongi fo noitagen fo fo ecnerefer eht hguoht taht swohs dna seussi eerht denoitnem ylvoba eht era ti nopu edam stnemgduj dna snoitseggus eht tubl elbailer si noitadart.elbatupsid
  • Mahmoud A.El, Gamal Page 107
    ot ecnetsixe otni emac hcihw nonemonehp gniworg a si gniknab cimalsI fo noitibihorp eht evresbo ohw smilsuM tuoved fo sdeen laicnanif eht yfsitas.snoitcasnart desab - tseretni siht fo seitreporp cimonoceorcam eht deiduts evah stsimonoce ynaM siht nI. ymonoce cimalsI laedi dna detalosi na fo krowemarf eht ni noitutitsni noitamrofsnart suoenatnatsni eht, stekram laicnanif labolg detargetni fo ega I. ylekilnu yrev si gnirahs ssol - dna - tiforp ot rotces laicnanif eritne na fo, smilsum tuoved hcihw ni ledom citeroeht - emag yranoitulove na tneserp. tcaretni sknab / smilsum)dirbyh(''kaew`` dna, sknab desab - tseretni raluger tnerruc fo roivahab eht tneserper ot dednetni si stniga fo epyt driht eht desab - tseretni gnikcimim rof dezicetirc ylnommoc si hcihw, gniknab cimalsI ''kaew`` eht fo ssam laitini lacitirc a taht ledom siht ni nwohs si tI. smetsys suoenegoreteh a ni stnega tuoved eht fo lavivrus eht rof yrassecen si sepyt si stnega tuoved eht fo lavivrus eht taht nwohs si ti, revoeroM. tnemnorivne na ni sevlesmeht gnoma gnitca stnega ''kaew`` - yllacimalsi eht no detaciderp yaw cimalsI na ni tca stnega ''kaew`` - yllacimalsi eht nehW. yaw cimalsI tneciffus dna yrassecen si ecnitsixe rieht taht nwohs si ti, sevlesmeht gnoma!evevrus ot gniknab cimalsI rof
  • Dr Obiyathullah Ismath Bacha Page 129
    cimalsI eht dna stnemurtsni evitavired yraropmetnoc senimaxe repaP sihT eseht fo yrilibissimrep dna ytidilav ehT. stnemurtsni wen eht fo tniopweiv evah sralohcs cimalsI erehW nevE. ralohcs yb yrav ot sraeppa stnemurtsni fo hcuM. sreffid noitcejbo rof snosaer rieht elbanoitcejbo eb ot meht dnuof yehT. erutan lacidiruj ylhgih a fo neeb sah sralohcs cimalsI yb drow eht dna stnemegnarra lautcartnoc fo senifnoc worran nihtiw sevitavired enimaxe snoitpo dna serutuf ekil stnemurtsni yhw fo erutcip redaorb eht ssim ybereht.stnemnorivne ssenisub nredom ni dedeen era noitulove eht senimaxe, snoitpo dna serutuf sdrawrof sezvlana repap sihT era yeht yhw rof esac a sekam dna stifeneb euqinu rieht, stnemurtsni eseht fo sa hcus serutaef ekil evitavired htiw stnemurtsnI ecnaniF cimalsI. dedeen.aB_eht snrecnoc yek eht fo emoS. denimaxe osla era stcartnoc rarjitsI dna malaS.desserdda era sevitavired gnidrager evah sralohcs cimalsI taht